Wat is een taalniveau?
Met een taalniveau kun je aangeven hoe vaardig een taalgebruiker is: hoe goed iemand een taal kan lezen, luisteren, schrijven en spreken.
Indeling van taalniveaus: Nederlands en Europees
De twee indelingen die in Nederland het meest gebruikt worden, zijn het Europees Referentiekader en het Nederlands referentiekader.
Europese taalniveaus voor vreemde talen: A1 tot en met C2
Het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader voor de talen is ontwikkeld voor het onderwijs in vreemde talen. De verschillende niveaus worden over heel Europa erkend en zijn voornamelijk bedoeld om lesprogramma's, leermaterialen en examens over heel Europa met elkaar te vergelijken.
Het Europees Referentiekader wordt ook wel ERK of Raamwerk NT2 genoemd. Het raamwerk bestaat uit 6 niveaus:
Taalniveau A1 beginnende gebruiker
Taalniveau A2 beginnende gebruiker (iets gevorderd)
Taalniveau B1 onafhankelijke gebruiker
Taalniveau B2 onafhankelijke gebruiker (iets gevorderd)
Taalniveau C1 vaardige gebruiker
Taalniveau C2 zeer vaardige gebruiker
Deze zes taalniveaus hebben allemaal specifieke kenmerken die iets zeggen over de vaardigheid van de taalgebruiker.
Uit dit referentiekader komt de aanduiding ‘taalniveau B1’ voor eenvoudige taal. Sommige mensen vinden dat niet terecht, omdat het ERK over vreemde talen gaat: als je een vreemde taal op niveau B1 beheerst, dan kun je je redden in een land met die voertaal. In dit referentiekader zegt het dus niets over moedertaalsprekers.
Nederlandse taalniveaus voor moedertaal: 1F tot en met 4F
Naast de Europese indeling van taalniveaus kennen we in Nederland ook een Nederlands referentiekader. Dit Nederlandse referentiekader bestaat uit 4 taalniveaus:
Taalniveau 1F basisgebruiker basisonderwijs
Taalniveau 2F onafhankelijke gebruiker vmbo, mbo-1, mbo-2, mbo-3
Taalniveau 3F onafhankelijke gebruiker mbo-4, havo
Taalniveau 4F vaardige gebruiker vwo
Professionals zien niveau 2F als het ‘algemeen maatschappelijk functioneel niveau’: het streefniveau dat elke Nederlander minimaal zou moeten beheersen.
Volwassenen met taalniveau 1F zijn laaggeletterd. Zij kunnen lezen en schrijven, maar hebben moeite met langere teksten. Mensen uit deze groep kunnen vaak niet goed zelfstandig functioneren in de maatschappij.
Kun je deze taalniveaus met elkaar vergelijken?
Als je de Europese en de Nederlandse referentieniveaus naast elkaar legt, dan zie je dat er een ijkpunt zit bij 2F/B1. Zowel niveau 2F als niveau B1 wordt gezien als het ‘burgerschapsniveau’: het minimale niveau dat een volwassene moet beheersen om mee te kunnen doen in de maatschappij.
NL ERK
A1
1F A2 basisschoolniveau
2F B1 burgerschapsniveau
3F B2 havo-vaardig
4F C1 hbo/wo-vaardig
C2
Verder zie je dat de basisniveaus A1 en A2 uit het ERK samenvallen met niveau 1F uit het Nederlandse model. In feite is dit het niveau van laaggeletterdheid: het niveau dat een kind heeft als het van de basisschool komt.
Iets vergelijkbaars gebeurt met de ERK-taalniveaus C1 en C2: in het Nederlandse referentiekader vallen die samen met niveau 4F. Dat is het niveau van een volwassene die voldoende taalvaardig is om een hbo- of wo-opleiding te volgen.
Toch zijn deze taalniveaus niet helemaal hetzelfde
Bij het vergelijken van taalniveaus hangt het ervan af of het gaat om de beheersing van de moedertaal of een vreemde taal. En of je tekst bedoeld is voor een moedertaalspreker of een anderstalige. Een anderstalige weet vaak niet hoe dingen werken in Nederland: wat een consultatiebureau is. Of hoe je een huurwoning vindt via een woningcorporatie. Dat vergt dus extra uitleg. Voor een Nederlandse lezer hoef je dat niet uit te leggen.
Mag je taalniveau B1 gebruiken voor moedertaal?
Er zijn critici die vinden dat je taalniveau B1 niet mag gebruiken voor moedertaalsprekers, omdat het afkomstig is uit een model dat bedoeld is voor mensen die een vreemde taal leren. Dan haal je twee verschillende systemen door elkaar, vinden zij. Het is een van de belangrijkste argumenten in de discussie over B1.
Toch is het niet te ontkennen dat de term ‘B1’ veel organisaties aan het denken heeft gezet over het taalniveau van hun doelgroep. En over de manier waarop zij daarmee rekening kunnen houden in hun communicatie. Dat is nog niemand eerder op zo’n grote schaal gelukt.
Bronnen
- Taalniveau op Wikipedia
- Verschillen in niveau-aanduidingen voor Nederlandstaligen en anderstaligen van de Stichting Lezen en Schrijven (pdf)
