Is B1 hetzelfde als jip-en-janneketaal?

Wat is B1?

De aanduiding B1 staat voor eenvoudig Nederlands en is afkomstig uit een Europese indeling van taalniveaus. Teksten die door veel mensen gelezen moeten worden, worden steeds vaker op B1-niveau geschreven. Op die manier weet je zeker dat zo veel mogelijk mensen de tekst begrijpen. Met name de overheid maakt gebruik van B1. Ook andere organisaties en bedrijven kiezen steeds vaker voor dit eenvoudige taalniveau.

Discussie over B1

In de discussie over B1 is een veelgehoord argument dat B1 jip-en-janneketaal is: overdreven eenvoudig en té simplistisch, waardoor alle nuance en diepgang van de boodschap verloren gaat. Sommige ingewikkelde onderwerpen kún je dan niet eens uitleggen. Maar… klopt die vergelijking wel? Om dat te onderzoeken, kijken we eerst naar de definitie van jip-en-janneketaal.

Wat is jip-en-janneketaal?

De term jip-en-janneketaal kun je letterlijk en figuurlijk opvatten:

• Letterlijk betekent jip-en-janneketaal de taal waarin de beroemde kinderverhalen van Annie M.G. Schmidt geschreven zijn. Bijna elke Nederlandse kleuter is voorgelezen uit deze verhaaltjes, die heel herkenbaar en ook erg geestig zijn.
• Figuurlijk wordt met jip-en-janneketaal ‘eenvoudige taal’ bedoeld, zowel gesproken als geschreven. De term heeft soms een wat negatieve connotatie: dan staat jip-en-janneketaal voor té eenvoudige of simplistische taal waarin geen ruimte is voor nuance of diepgang.

Taalkundige analyse van jip-en-janneketaal

In hun artikel ‘Zeg het in jip-en-janneketaal’ leggen Jacqueline Evers-Vermeul en Ted Sanders de ogenschijnlijk eenvoudige taal van Annie M.G. Schmidt onder een vergrootglas. En wat blijkt? Schmidt gebruikt een aantal vernuftige stijlmiddelen om haar teksten begrijpelijk te maken.

Korte zinnen in combinatie met verbindingswoorden

Korte zinnen alleen zorgen voor een tekst zonder samenhang. Om de samenhang van een tekst duidelijk te maken, gebruik je verbindingswoorden: ook, want, terwijl en en. En woordgroepen als ten eerste, ten tweede en de reden hiervoor is. Met deze woorden geef je de verbanden tussen zinnen aan.

Typisch Annie M.G. Schmidt: ‘Jip en Janneke hebben een poosje op de vensterbank gezeten en naar buiten gekeken. Maar er kwam niemand voorbij. Alleen maar een klein hondje. Toen zijn ze plaatjes gaan kijken.’ (uit: Plaatjes knippen)

Vraag-antwoordpatronen

Je kunt een tekst ook samenhang geven – en tegelijk lange zinnen vermijden – door vragen te stellen en die te beantwoorden. Dit soort vraag-antwoordpatronen gebruikt Schmidt heel vaak. Daarmee weeft ze een rode draad tussen de zinnen.

Elliptische of onvolledige zinnen

Bij een elliptische zin laat je een of meer zinsdelen weg die de lezer er zelf makkelijk bij kan denken. Bijvoorbeeld: ‘Ik ga oma een fles wijn brengen. En een koek. En sigaren.’ Schmidt gebruikt deze methode om nieuwe informatie in stukjes op te knippen in makkelijk te verwerken brokken.

Andere stijlmiddelen van Annie M.G. Schmidt

Daarnaast gebruikt Schmidt in haar verhalen andere stijlmiddelen die voor een persoonlijke stijl zorgen:

• Ze schrijft in de (onvoltooid) tegenwoordige tijd.
• Ze gebruikt de directe rede om te laten zien wat personages denken.
• Ze schrijft vrijwel alleen actieve zinnen.

Jip-en-janneketaal is meer dan eenvoudige taal

Je ziet het: jip-en-janneketaal is verre van simplistisch. Het getuigt juist van een enorm vaardige pen als je dit soort teksten kunt schrijven. Niet voor niets zijn Jip en Janneke klassiek geworden in de Nederlandse kinderliteratuur. Ook volwassenen die de kleuterverhalen hebben gebruikt om Nederlands te leren (zoals de Iraanse schrijver Kader Abdolah) roemen Schmidts stijl. En als je je kinderen hebt voorgelezen uit Jip en Janneke, dan ken je ook de subtiele humor die in de verhalen zit. Er zit dus wel degelijk een diepere laag in de ‘eenvoudige’ verhaaltjes van Annie M.G. Schmidt.

Is B1 nu hetzelfde als jip-en-janneketaal?

Terug naar de vraag waar dit artikel mee begon: is B1 hetzelfde als jip-en-janneketaal? Nee, jip-en-janneketaal is geen B1. Het is een subtiele en verfijnde schrijfstijl die kleine én grote lezers al decennialang weet te vermaken. B1 is misschien wel te beschouwen als het kleine zusje daarvan: eenvoudig Nederlands dat begrijpelijk is voor een zo breed mogelijke groep lezers.

Tips voor het schrijven van B1-teksten

Moet je zelf teksten schrijven op B1-niveau? Maak dan gebruik van deze 10 tips!

Bronnen

• Zeg het in jip-en-janneketaal. Begrijpelijk schrijven in de geest van Annie M.G. Schmidt Artikel van Jacqueline Evers-Vermeul en Ted Sanders in Onze Taal op 1 september 2009
• Lang leve jip-en-janneketaal! En weg met B1 Artikel van Peter Zuijdgeest in Tekstblad nummer 5, 2012